Korrupsiyaviy xavf tug‘diruvchi texnologik qarorlar: bosh geotexnolog mas’uliyati va samarali profilaktika choralari

Konchilik sanoatida texnologik qarorlar ishlab chiqarishning texnik, iqtisodiy va ekologik samaradorligini belgilovchi eng muhim omillardan biridir. Har bir texnologik yechim korxonaning uzoq muddatli barqarorligi, xavfsizligi va raqobatbardoshligiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Shu bilan birga, bunday qarorlar yirik moliyaviy resurslar, jihozlar va infratuzilma tanlovlari bilan bog‘liq bo‘lgani sababli, korrupsiyaviy xavf tug‘diruvchi holatlar yuzaga kelishi mumkin.

Bosh geotexnologning roli va mas’uliyati

Bosh geotexnologning vazifasi faqat texnik jihatdan to‘g‘ri yechimni tanlash bilan cheklanmaydi. U har bir qarorni halollik, shaffoflik va mas’uliyat tamoyillari asosida qabul qilishi, korrupsiyaga sabab bo‘lishi mumkin bo‘lgan omillarni erta aniqlab, ularning oldini olish choralarini ko‘rishi zarur. Shu ma’noda, bosh geotexnolog nafaqat ishlab chiqarish samaradorligini oshiruvchi mutaxassis, balki korxonadagi korrupsiyaviy xavflarni boshqarish tizimining muhim bo‘g‘ini hisoblanadi.

Korrupsiyaviy xavf tug‘diruvchi texnologik qarorlarning asosiy turlari

1. Texnologiyani tanlash bosqichida:

• Muqobil variantlarni asossiz ravishda cheklash, ma’lum kompaniya yoki ishlab chiqaruvchi manfaatlarini ko‘zlash;
• Texnik-iqtisodiy asoslarni soxtalashtirish orqali qimmat yoki samarasiz texnologiyani tanlash;
• Texnologik yechim tanlashda ilmiy asos va tahlil o‘rniga subyektiv fikrlarga tayanish.

2. Loyiha-smeta hujjatlarini tayyorlashda:

• Narxlarni asossiz oshirish yoki kamaytirish orqali moliyaviy manipulyatsiyalarga yo‘l qo‘yish;
• Texnik talablarni sun’iy ravishda murakkablashtirish, natijada raqobatni cheklash;
• Loyiha hujjatlarida aniq hisob-kitoblar o‘rniga taxminiy yoki manipulyativ raqamlarni kiritish.

3. Ekspluatatsiya va nazorat bosqichida:

• Hisobot va monitoring ma’lumotlarini buzib ko‘rsatish;
• Texnologik ko‘rsatkichlarni noto‘g‘ri talqin qilish orqali ayrim manfaatdor tomonlarni himoya qilish;
• Nazorat mexanizmlarini ataylab sustlashtirish yoki aylanib o‘tish.

Bosh geotexnologning asosiy javobgarlik yo‘nalishlari

• Ilmiy asoslangan texnologik tanlov — har bir qaror texnik-iqtisodiy tahlil, laboratoriya sinovlari va xalqaro tajriba asosida qabul qilinishi shart;
• Shaffof hujjatlashtirish — barcha qarorlar, tahlillar va ekspert xulosalari yozma hujjatlar bilan tasdiqlanib, ochiq axborot tizimida saqlanishi kerak;
• Manfaatlar to‘qnashuvini bartaraf etish — shaxsiy yoki tashqi manfaatlar texnologik tanlovga ta’sir ko‘rsatmasligi kerak;
• Ichki nazorat tizimini kuchaytirish — mustaqil texnik audit, xavf tahlili va korrupsiyaviy xavf baholash mexanizmlarini yo‘lga qo‘yish;
• Kasbiy etika va halollikni targ‘ib etish — jamoa ichida halollik, javobgarlik va ochiqlik madaniyatini shakllantirish.

Korrupsiyaga qarshi profilaktik choralar

1. Tashkiliy choralar:

• Texnologik qarorlarni jamoaviy (kollegial) tarzda muhokama qilish;
• Har bir loyiha uchun maxsus korrupsiyaviy xavf tahlilini o‘tkazish;
• Mustaqil ekspertiza, texnik audit va tashqi nazorat mexanizmlarini joriy etish.

2. Axloqiy va ma’muriy choralar:

• Korxonada korrupsiyaga qarshi ichki siyosat va etik kodeksni ishlab chiqish hamda unga qat’iy rioya etilishini ta’minlash;
• “Nol tolerantlik” tamoyilini barcha boshqaruv bosqichlarida amalda qo‘llash;
• Xodimlar uchun muntazam axloqiy, huquqiy va psixologik treninglar tashkil etish.

3. Texnik va raqamli nazorat vositalari:

• Texnologik qarorlarni elektron hujjat aylanish tizimi orqali tasdiqlash;
• Avtomatlashtirilgan monitoring va ma’lumotlar bazalari orqali jarayonlarni kuzatish;
• Blokcheyn, raqamli imzo va audit texnologiyalarini joriy etish orqali shaffoflikni oshirish.

Xulosa qilib aytganda, texnologik qarorlar — bu nafaqat texnik yoki iqtisodiy masala, balki axloqiy va huquqiy mas’uliyatni ham o‘z ichiga oluvchi jarayondir. Bosh geotexnologning asosiy vazifasi — nafaqat samarali, balki halol va adolatli qarorlarni qabul qilishdir.

Bosh geotexnologning asosiy mas’uliyati — texnologik yechimlarni halollik, shaffoflik va javobgarlik tamoyillariga asoslangan holda qabul qilishdir. Korrupsiyaga qarshi profilaktika esa faqat nazorat tizimi emas, balki korporativ madaniyat, axloqiy qadriyatlar va shaffof boshqaruvning uzviy qismi bo‘lishi lozim. Bunday yondashuv ishlab chiqarish xavfsizligini ta’minlaydi, iqtisodiy barqarorlikni mustahkamlaydi va jamiyat ishonchini kuchaytiradi.

Halollikka asoslangan texnologik boshqaruv ishlab chiqarish xavfsizligini ta’minlaydi, iqtisodiy barqarorlikni mustahkamlaydi va korxonaga bo‘lgan ijtimoiy ishonchni yanada oshiradi.

Ikrom Namazov, “Navoiyuran” DK boshqarmasi Geotexnologik bo‘lim boshlig‘i

Dilnoza Ganiyeva, “Navoiyuran” DK boshqarmasi Geotexnologik bo‘lim yetakchi muhandis-geotexnologi