“Orient Management Systems” tashkiloti “Navoiyuran” davlat korxonasida sifat, mehnat muhofazasi, xavfsizlik va atrof-muhitni boshqarishning integratsiyalashgan tizimini joriy etib, tegishli ISO 9001, ISO 14001 va ISO 45001 sertifikatlarini oldi. ISO 45001:2018 sertifikatlari Uran ishlab chiqarish zavodi, “Navoiyuran” davlat korxonasining Markaziy moddiy-texnika bazasi va “Zafarobod” kon boshqarmasi uchun olingan. Bundan tashqari, kompaniya xavfsizlik madaniyati va mehnat sharoitlarini ta’minlash uchun 5S Lean Manufacturing tizimini joriy qilishni boshladi. Ushbu tizim ishlab chiqarish bo‘linmasini boshqarishning asosiy tamoyillari bo‘lgan saralash, oqilona tartibga solish, tozalash, standartlashtirish va takomillashtirishni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, sifatli shaxsiy himoya vositalari (PPE) va xodimlarning oqilona ovqatlanishi mehnat xavfsizligi va gigiyenasini boshqarishda muhim rol o‘ynaydi. Xodimlarni zarur shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlash xavflarni kamaytirishi va xavfsiz ish muhitini ta’minlashi mumkin. Sog‘lom ovqatlanish xodimlarning sog‘lig‘ini yaxshilashga qaratilgan bo‘lib, immunitetni oshiradi, energiya  bilan ta’minlaydi va ish joyidagi stresslarga chidamliligini oshiradi. Natijada kasb kasalliklari va ishdan bo‘shab ketish ehtimolini kamaytiradi. Xodimlarni yuqori sifatli shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlash uchun 0,002 million AQSh dollari va terapevtik va profilaktik ovqatlanish uchun 2,9 million AQSh dollari ajratildi.

Kompaniya uchta geologiya-qidiruv ekspeditsiyasi xodimlari tomonidan mehnat sharoitlari va sanitariya va yong‘inga qarshi talablarga rioya etilishi monitoringini amalga oshirdi. Mehnat sharoitlarini yaxshilash maqsadida xodimlarga 0,02 million AQSh dollari miqdoridagi 7 turdagi maishiy texnikalar bilan ta’minlandi.

Qonunga muvofiq ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtalash shartnomasi imzolandi. Sug‘urta ish joyidagi shikastlanish, kasallik yoki nogironlik holatlarida ishchilarni moliyaviy himoya qilishda muhim rol o‘ynaydi va ish beruvchilarni ish joyidagi xavfsizlikni yaxshilashga undaydi.

Bundan tashqari, 2023-yil mart oyida ISO 9001:2015, ISO 14001:2015 va ISO 45001:2018 standartlariga muvofiq integratsiyalashgan boshqaruv tizimini sertifikatlash auditining birinchi bosqichi o‘tkazildi. Audit davomida muammoli joylar aniqlandi va ijobiy tomonlari aniqlandi. Muammoli joylar bartaraf etilgandan so‘ng, auditning ikkinchi bosqichi o‘tkazildi, uning natijalari 2023-yil may oyida rahbariyatga taqdim etildi. Boshqaruv tizimini tahlil qilish xalqaro va mahalliy standartlarga javob beradi.

Radiatsiya xavfsizligi

Radiatsiyaviy xavfsizlik tamoyillariga amal qilgan holda, 2023-yilda korxona O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 29-sentabrdagi 613-sonli qarori talablariga muvofiq ish joylarida, binolarda, ishlab chiqarish zonalarida va nazorat qilinadigan zonalarda radiatsiyaviy vaziyatni muntazam ravishda kuzatib bordi. Barcha radiatsiya ko‘rsatkichlari O‘zbekiston Respublikasining sanitariya qoidalarida belgilangan chegaralar doirasida bo‘lib, IAEA va xalqaro mehnat byurosi standartlariga javob beradi.

2023-yil davomida kompaniyaning ishlab chiqarish joylarida radiatsiyaviy baxtsiz hodisalar bo‘lmagan. Yillik nurlanish dozalarining nazorat darajasidan oshib ketish qayd etilmagan.

Xodimlar real vaqt rejimida radiatsiya ta’sirini o‘lchash imkonini beruvchi shaxsiy dozimetrlar bilan jihozlangan. Ushbu qurilmalar ish joylarida radiatsiya dozasini nazorat qilish, radiatsiya darajasining xavfsizligini nazorat qilish imkonini beradi. 2023 -yilda xodimlarning o‘rtacha nurlanish dozasi yiliga 5,5 MSV ni tashkil etdi.

Uran ishlab chiqarish zavodidagi mehnat sharoitlarini kuzatuvchi guruh har oy ish joylarida radiatsiya darajasini qo‘shimcha o‘lchashni amalga oshiradi. 2023-yilda ish joylarida o‘rtacha nurlanish dozasi soatiga 1,28 MSV ni tashkil etdi. Ushbu muntazam o‘lchovlar xavfsizlikni ta’minlash va IAEA radiatsiyadan himoya qilish bo‘yicha belgilangan standartlarga javob berish uchun zarurdir.

Radioaktiv materiallar bilan bevosita aloqada bo‘lgan xodimlar uchun maksimal yillik samarali dozasi 16,5 MSV/yilni tashkil etdi. Bu IAEA tomonidan belgilangan ruxsat etilgan maksimal dozaning 82,5 foizini tashkil etadi – 20 MSV/yil.

Radiatsiyaviy xavfsizlik darajasini oshirish va xodimlarni himoya qilish uchun radiatsiyaviy vaziyatni yaxshilash bo‘yicha quyidagi tadbirlar muntazam ravishda o‘tkaziladi:

• Binolarni ta’mirlash va uskunalarni modernizatsiya qilish;
• Texnologik uskunalarni yangilash va ta’mirlash;
• Kam faoliyat ko‘rsatadigan radioaktiv chiqindilarni yo‘q qilish joylariga chiqarib tashlash;
• Xodimlarni radiatsiya xavfsizligi kurslarida o‘qitish;
• Mas’ul shaxslarni vakolatli organlarda attestatsiya qilish;
• Terapevtik va profilaktik ovqatlanish;
• Yillik qo‘shimcha ta’tillar berish va ish vaqtining qisqartirilishi.

Mehnatni muhofaza qilish va jarohatlarning oldini olishga ustuvor ahamiyat berish

Ishlab chiqarishda xavfsizlikni ta’minlash va jarohatlarning oldini olish “Navoiyuran” davlat korxonasining barqaror rivojlanish sohasidagi asosiy ustuvor yo‘nalishlari hisoblanadi. Kompaniya xavfsiz ish o‘rinlarini yaratishni qo‘llab-quvvatlaydi va o‘z xodimlari va u bilan aloqada bo‘lgan jamoalarning salomatligi uchun qayg‘uradi. 

Baxtsiz hodisalarning oldini olish va korxonaning tarkibiy bo‘linmalarida mehnatni muhofaza qilish, texnik va sanoat xavfsizligi uchun qo‘shimcha sharoitlar yaratish bo‘yicha chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqilgan. Reja 2023-yil 6-oktabrda Bosh direktor tomonidan tasdiqlangan. Asosiy e’tibor xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish va texnologik jarayonlarni to‘g‘ri bajarishga qaratilgan. Kasbiy xavfsizlik va sog‘liqni saqlash ekspertizasi komissiyasi ishlab chiqarish maydonlarida doimiy ravishda ishlaydi. Komissiya a’zolarining bilimlarini “Mehnatni muhofaza qilish sohasidagi bilimlarni oshirish va sinovdan o‘tkazish to‘g‘risida”gi 272-sonli Namunaviy Nizomga muvofiq tekshirishga katta ahamiyat beriladi.

Rejani amalga oshirish uchun bir necha sabablarga ko‘ra o‘qitish va doimiy malaka oshirish talab etiladi. Trening xodimlarga potentsial xavflarni samarali aniqlash va bartaraf etish hamda baxtsiz hodisalar va jarohatlarning oldini olish uchun faol choralar ko‘rish imkonini beradi. Doimiy o‘qitish sanoat standartlari va Qonunchilik talablariga muvofiqligini ta’minlaydi.

2023-yil davomida kompaniyaning tarkibiy bo‘linmalarida mehnatni muhofaza qilish va sanoat xavfsizligi masalalari bo‘yicha 17 ta tekshiruv o‘tkazildi. 14 ta navbatdan tashqari, maqsadli va kompleks tekshiruvlar tashkil etildi. Ular davomida 116 ta qoidabuzarlik aniqlandi va 49 ta rahbar va mutaxassislar intizomiy javobgarlikka tortildi.

“Navoiyuran” davlat korxonasining tarkibiy bo‘linmalarida 2023 -yilda 10 ta baxtsiz hodisa ro‘y bergan. Shu jumladan, 6 ta og‘ir, 1 ta o‘rtacha va 3 ta yengil. Ushbu hodisalar natijasida 10 nafar xodim jarohat oldi. Tekshiruvlar maxsus komissiyalar tomonidan olib borildi, natijalar vakolatli organlarga topshirildi. O‘tgan yilga nisbatan baxtsiz hodisalar soni 25% ga (8 dan 10 gacha) oshdi va ishlab chiqarishdagi shikastlanish darajasi (LTIFR) 0,70% gacha ko‘tarildi.

Jarohatlarning ko‘payishi, asosan, xodimlarning beparvo xatti-harakatlari, yetarli darajada tayyorgarlik va nazorat qilinmasligi bilan bog‘liq bo‘lib, bu xavfli ish usullaridan foydalanish oqibatlari bo‘lishi mumkin.

Mehnatni muhofaza qilish va texnika xavfsizligi sohasida bir qator choralar ko‘rildi:

• “Navoiyuran” davlat korxonasi rahbariyati ish joylarida yaratilgan sharoitlar va mavjud xavflar bo‘yicha attestatsiya qilish tartibini belgilovchi nizomiga muvofiq attestatsiya o‘tkazdi;
• Zafarobod qo‘rg‘onida 520 ta ish joyi attestatsiya qilindi va 1184 ta ish joyi bo‘yicha davlat ekspertizasi xulosalari olindi;
• Ish joylarida ish jarayonlarini nazorat qilish va xavfsizlik qoidalari buzilishlarining oldini olish uchun videokuzatuv  moslamalari o‘rnatildi;
• Ish joylarining mehnat xavfsizligi holati tekshirildi va belgilangan standartlar va talablar bilan moslashtirildi. Zamonaviy texnik vositalar, o‘quv qo‘llanmalar va namunalar, ko‘rgazma va axborot materiallari bilan ta’minlandi;
• O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirining 2012 -yil 10-iyuldagi 200-sonli buyrug‘iga muvofiq, 2023-yil dekabrga qadar tibbiy tekshiruvdan o‘tishi kerak bo‘lgan bo‘lim xodimlari ro‘yxati tuzildi;
• Bo‘limlarining yordamchi xonalari holati tekshirildi;
• Oqibatlarning oldini olish va xavfsizlik qoidalari va talablariga rioya qilish maqsadida korxonaning mehnat xavfsizligi mutaxassislari bilan birgalikda rejalashtirilmagan katta miqyosdagi tekshiruvlar o‘tkazildi;
• Mehnat xavfsizligi sohasida tajriba almashish va o‘rgatish maqsadida mutaxassislar uchun Germaniyaga xorijiy safar tashkil etildi.

Kelgusi davrlar uchun rejalari:

• Kontrakt va shartnoma asosida ishlayotgan xodimlar orasida ish bilan bog‘liq baxtsiz hodisalar/o‘lim holatlarining hisobini/statisitikasini yuritish;
• Ish joyidagi xavfsizlikni oshirish maqsadida uchuvchisiz uchish apparatlari (dronlar) yordamida masofadan monitoring qilish va real vaqt rejimida xavflarni aniqlash tizimlari kabi ilg‘or xavfsizlik texnologiyalariga investitsiya qilish imkoniyatini ko‘rib chiqish;
• Xavfsizlik bo‘yicha o‘quv dasturlarini takomillashtirish: Virtual haqiqat (VR) simulyatsiyalari va interaktiv modullarni o‘z ichiga olgan kompleks xavfsizlik o‘quv dasturlarini ishlab chiqish, amaliy tajriba olish va xodimlarning xavfsizlik bo‘yicha xabardorligini oshirish;
• Xodimlar o‘rtasida ochiq muloqotni rag‘batlantirish, xavfsizlikni ta’minlash tashabbuslari bo‘yicha faol ishtirok etishni va xavfsiz xulq-atvor printsiplarini tan olishni rag‘batlantiruvchi dasturlar yordamida amalga oshirish;
• Yaxshi ergonomikani ta’minlash va jarohat olish xavfini minimallashtirish uchun ergonomik baholash, ish joylarini yaxshilash va xodimlarni o‘qitish orqali dastur yaratish;
• Maslahat xizmatlari, stressni boshqarish dasturlari va ish va shaxsiy hayot o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlash orqali ish joyida ruhiy salomatlik va farovonlik masalalarini hal qilish tashabbuslarini ishlab chiqish; 
• Ilg‘or tajribalar va bilimlarni almashish va mehnat xavfsizligi standartlarini doimiy ravishda yaxshilash orqali sanoat hamkorlari, nazorat organlari va professional tashkilotlar bilan hamkorlikni davom ettirish; 
• Xodimlarning yaxshi holatini qo‘llab-quvvatlash va ish bilan bog‘liq kasalliklarning oldini olish maqsadida sog‘liqni saqlash tashabbuslariga, masalan, sog‘liqni saqlash dasturlari, fitnes markazlari va tibbiy tekshiruvlarga investitsiya kiritish;
•  Fikr-mulohaza, ma’lumotlar tahlili va innovatsiyalar orqali yuzaga keladigan xavflardan oldinroq xabardor bo‘lish orqali texnika xavfsizligi va mehnat muhofazasi jarayonlarini doimiy ravishda baholash va yaxshilash.